Apen
De apen werden namelijk aangeleerd om bij het zien van bepaalde afbeeldingen een bepaald geluid te maken. Wanneer ze een banaan zagen moesten ze een specifiek geluid maken en als ze een plaatje van een auto zagen werd ze aangeleerd om daar consequent een ander uniek geluid bij te produceren. De apen bezaten genoeg intelligentie om dit te kunnen leren.
Ook bleek uit het experiment dat als één aap bij het zien van een bepaalde afbeelding steeds weer hetzelfde geluid maakte, andere apen dat zelfde geluid ook gingen gebruiken wanneer ze diezelfde afbeelding zagen.
Nou zou het wat ver gaan om te zeggen dat veel jocks/presentatoren niet slimmer dan zo’n aap zijn maar er zijn helaas wel een groot aantal overeenkomsten. Vooral bij de jongere jocks maar ook oudere vastgeroeste presentatoren zijn een aantal werkwijzen herkenbaar die qua intelligentieniveau overeenkomen met die van de apen in de documentaire.
Waarom
Jongere radio-dj’s zijn tegenwoordig wel gewend dat ze ’n playlist krijgen voorgeschoteld waarop staat welke platen ze moeten draaien, waar ze een ‘spreek’ hebben en eventueel wat ze moeten zeggen en hoe lang het mag duren.
Op zich is daar niks mis mee zolang de jock maar blijft nadenken over wat en waarom hij of zij iets aan het doen is en hoe ze het uniek en van ‘zichzelf’ kunnen maken. Als je aan veel jocks vraagt: “waarom zei je dat daar nou op die manier”? Krijg je bijna altijd als antwoord: “er stond op m’n playlist dat ik dat daar moest doen”. En daarmee is de gelijkenis met het apen-experiment rond! “Er staat op mijn papiertje dat ik hier een bepaalde tekst moet oplezen”. Het waarom is vaak niet duidelijk waardoor de stationsnaamvernoemingen en teases waarin de playlists om wordt gevraagd, meestal ongemotiveerd en bijna robot-matig worden uitgevoerd. Dat is een trucje dat een aap ook kan uitvoeren!
Doel
Als je het niveau van ‘omdat het in m’n playlist staat’ wilt ontstijgen is het belangrijk is om te weten waarom je bepaalde dingen doet in je radioshow. Wat is het doel? Als jock moet je niet klakkeloos uitvoeren wat er op een playlist staat, je moet begrijpen wat ermee bereikt moet worden. Dus heb het er met je PD over en met andere jocks. Misschien blijkt wel dat wat op de playlist staat helemaal niet zo goed te motiveren is als iedereen altijd dacht. Daarnaast moet je iets niet roepen omdat het in je playlist staat of omdat je PD het zegt of omdat een of andere consultant dat ergens geschreven heeft. Denk gewoon na over wat je wilt bereiken met wat je doet en zegt en doe het vooral voor de luisteraar!
Gevoel
Een landelijke jock ging op Twitter laatst nog zover om te zeggen dat je niets moet doen wat consultants zeggen omdat radio geen wetenschap zou zijn maar iets met gevoel. Dat lijkt me lichtelijk overdreven want een goeie consultant heeft namelijk ook gevoel! En daarnaast is radio niet alléén gevoel maar ook een business waarbij bepaalde wetenschap het product kan versterken. Bepaalde psychologie- en marketing-technieken zijn van toepassing op elk product of bedrijf dus ook op een radiostation! Het wordt juist gevaarlijk als je alleen op gevoel of alleen op wetenschap stuurt.
Grote jocks
Zijn andere advies om alleen naar ‘de grote jocks’ te luisteren en daar lering uit te trekken, blijkt in de praktijk ook niet ‘n oplossing. Want hoeveel beginnende jocks kom je niet tegen bij lokale omroepen die roepen: “welkom bij deel 3 van dit radio feuilleton”. En als je ze dan vraagt waarom ze dat roepen en wat ze ermee proberen te bereiken, krijg je als antwoord: “ja maar Edwin Evers doet dat ook dus dan zal het wel goed zijn”. Los van de vraag of alles (nog) ‘goed’ is wat een grotere jock doet, is het natuurlijk nooit goed om een andere jock zomaar te kopiëren zonder na te denken of dit wel is hoe jij het wilt doen en wat je ermee wilt bereiken. Dit is namelijk de andere gelijkenis met de apen in het experiment op Discovery Channel. De ene aap die een trucje had aangeleerd gekregen werd nageaapt door de anderen. En met dat soort klakkeloos gekopieer ben je dus eigenlijk ook niks meer dan een aap-dj.
Overigens beschik je als beginnende jock vaak nog niet over het inzicht om te herkennen wat een andere jock goed doet en waar ze van kunnen leren en wat niet. Dus verzamel gewoon zoveel mogelijk feedback van verschillende soorten experts in het radiovak of het nou een consultant, een ochtendshowjock of een vormgever is. En luister naar kritische luisteraars, mensen die deel uitmaken van de doelgroep die je probeert te bereiken.
Time/temp jock
Het zonder nadenken roepen van wat in de playlist staat is trouwens denk ik niet te wijten aan de jocks zelf. Bange, visieloze programmaleiders en consultants hebben in de jaren ’90 en begin de jaren ’00 veel kapot gemaakt bij aanstormend presentatietalent. Door niet de tijd te willen inevesteren om dingen uit te leggen en te motiveren is bij veel jocks het idee ontstaan dat een zogenaamde ‘time/temp jock’ is wat luisteraars willen horen. Maar dat is alleen maar wat veel PD’s en Consultants wilden horen.
Makkelijk
Veel PD’s in die tijd (en er zijn er nog steeds genoeg) wilden niet een jock die vragen stelde. Ook zeker niet een jock die gewaagde afwijkende dingen deed on-air die luisteraars leuk zouden vinden. Want dan zouden er ook wel eens luisteraars kunnen zijn die het niet leuk vinden en dat zou de PD weer extra tijd kosten om zo’n jock goeie begeleiding en coaching te geven. Dat die jock daardoor nooit verder zou groeien dan het niveau ‘aap-dj’ was voor de PD alleen maar handig. Een team van mensen die alleen maar netjes de platen aan- en afkondigen, de stationsnaam, tijd en het weerbericht roepen, maakt de taak van de PD makkelijk. En voor een consultant is er niks makkelijker dan een formule bedenken waarbij er niet wordt gekeken naar de kwaliteiten van de individuele radiomakers maar alleen naar een robot-radiostation. Maar het levert geen spannende en entertainende radio op!
Basics en ‘formatics’
Natuurlijk is het belangrijk om de stationsnaam te noemen, natuurlijk is het belangrijk om horizontaal en verticaal te teasen, en natuurlijk is het belangrijk dat de sound van het station consequent klinkt.
Maar het is minstens zo belangrijk dat je weet waarom je iets on-air doet. Dat je een gevoel hebt bij wat je doet en zegt en niet een robot wordt! Een goeie jock weet de basics als stationsnaamvernoeming etc. uit te voeren op een afwisselende en gemotiveerde manier maar daarnaast is hij of zij vooral zichzelf! Alles wat je in je show doet kun je uniek en van jezelf maken zonder aan de ‘formatics’ van een station voorbij te gaan. Dat is wat je anders maakt dan een ‘aap-dj’.
Ruyer vs. Labrand
Neem bijvoorbeeld een Dennis Ruyer en Mark Labrand. Beiden jocks op Radio 538 en allebei jocks die de basics erg consequent uitvoeren. Toch klinkt een standaard service-item als de verkeersinformatie bij Dennis heel anders dan bij Mark. Ze geven er elk een uniek tintje aan door zichzelf te zijn maar tegelijkertijd de ‘formatics’ van het station doeltreffend uit te voeren. Maar ook in hun andere presentatiemomenten weten ze zichzelf te zijn en tegelijkertijd passend bij het 538-‘brand’ te klinken.
Trucje
Dus hoewel zaken als consequente stationsnaamvernoeming, teasing etc. altijd belangrijk zullen zijn om te scoren als jock, is het minstens zo belangrijk dat je geen aap-dj wordt die alleen maar elke dag een inspiratieloos, voorspelbaar trucje kan uitvoeren. Dat is alleen maar entertainend als een echte aap dat doet omdat je van hem/haar niet meer verwacht.
