De Wikipedia-dj

Een jaar of tien terug waren nog niet zoveel jocks in ons land er van overtuigd dat ze hun radioshow moesten voorbereiden. Vaak gehoorde argumenten waren dat de show dan niet meer spontaan zou klinken of de jock was gewoon zo geweldig goed dat hij of zij geen voorbereiding nodig had. Maar als je ze de vraag stelde of ze zich zouden voorbereiden als ze morgen een toespraak moesten doen in een zaal met 10.000 mensen antwoordden ze allemaal met “ja, natuurlijk”. En voor een radioshow met het tien- of honderdvoudige aantal toehoorders zou je dat dan niet doen?

Ontwikkeling

Het besef dat goede voorbereiding noodzakelijk is voor een succesvolle radioshow is gelukkig in de afgelopen jaren bij dj’s  flink toegenomen. En dat is een goede ontwikkeling want net zoals een beroepssporter niet zonder training een marathon loopt en een muzikant niet zonder oefening een concert geeft, hoort een jock die zichzelf en de luisteraars serieus neemt, niet zonder voorbereiding de zender op te gaan.

Steeds meer hoor je zelfs presentatoren bij lokale omroepen zeggen: “ik moet zo nog ff preppen voor ik m’n show begin”. Maar als je dan eens over hun schouders mee kijkt wat die ‘prep’ dan inhoudt, vraag je je af of dit soort ‘showprep’ wel zin heeft.

Wikipedia

In de praktijk blijken veel jocks te denken dat op een copy/paste-manier van een paar sites wat opmerkelijke berichtjes afhalen en wat oeroude uitgekauwde feitjes bij de platen in hun playlist zoeken voldoende is. Nog even in een Word-document plakken, printen en klaar is de ‘showprep’.

De veruit meest bezochte site voor zogenaamde ‘showprep’ is dan vaak ook Wikipedia. En dat terwijl de informatie van deze site totaal ongeschikt is voor goede ‘prep’! Wikipedia is een referentie-tool en niet een website waar je actuele informatie vindt waarmee je luisteraars kunt entertainen en boeien.

Het resultaat is meestal een radioprogramma dat niets heeft te maken met de belevingswereld van de luisteraar vol met informatie die de luisteraar niets interesseert of die ze zelf ook zo kunnen opzoeken op internet.

Doel

De veel gemaakte fout bij het ‘preppen’ is dat de jock niet duidelijk voor ogen heeft waar de informatie voor dient en waar de uiteindelijke ‘showprep’ voor bedoeld is.

Het doel van de ‘prep’ is dat je goed voorbereid de luisteraar kunt entertainen met informatie die voor hen relevant is. Effectieve ‘showprep’ is informatie waar de luisteraar wat aan heeft. De luisteraar moet er een gevoel bij hebben, een gevoel van herkenning, het gevoel dat ze geholpen worden met deze informatie, het gevoel dat ze blij worden van de informatie of dat het juist een aandoenlijke emotie te weeg brengen. De ‘showprep’ moet informatie bevatten over de dingen die jouw luisteraar bezig houden. Of het nou een nieuwsbericht, een grap of een nieuwtje over een artiest is.

Dat is dus meestal niet het jaartal waaruit een plaat stamt en ook niet een vermelding van wie de track geproduceerd heeft of het het hoeveelste nummer van welke cd dit is. Dat is informatie die alleen radio- en muziekfreaks interessant vinden.

Content

Vaak wordt bij het verzamelen van ‘prep’ alleen gekeken naar wat de presentator zelf grappig vindt om te vertellen. Terwijl je daar toch echt niet alleen voor jezelf zit maar vooral juist voor de luisteraar. Inhoudelijk is het bij ‘preppen’ dus verstandig om goed te kijken naar het leefpatroon en levensstijl van de luisteraar en wat jij aan hen kunt bieden om hun leven wat makkelijker en leuker te maken. Dat kan dus per station nogal afwijken afhankelijk van de doelgroep van het station. Bij een CHR-station ligt het voor de hand dat je daar eerder over de nieuwe liefde van Rihanna praat dan bij een soft AC-station. Maar ook in de selectie van nieuwsberichten zou je bij een soft AC-station eerder kiezen voor een bericht over de veiligheid van kinderen dan bij een station dat zich richt op jongeren.

Zoek uit wat jouw luisteraars interessant vinden en wat hen bezig houdt. Als er bij jouw station geen research naar gedaan wordt, gebruik dan alternatieve middelen zoals het lezen van de postings van je luisteraars op Facebook en hun Twitter-berichten. Als je luisteraars aan de telefoon krijgt, praat met ze en vraag aan ze wat belangrijk is voor hen. Zorg dat je ‘in hun hoofd’ kunt kijken zodat je de info die je verzamelt daar naadloos op aan kunt laten sluiten. Zorg dat je hun vriend bent die begrijpt wat hen bezig houdt.

Muziek gerelateerd

Een groot misverstand dat vaak bij jocks ‘van de oude stempel’ nog steeds levendig is, is dat alles dat je in een muziekprogramma vertelt met de muziek en artiesten te maken moet hebben. Bij heel specialistische muziekprogramma’s als een country- of jazz-uurtje kan dat misschien wel het geval zijn maar bij de meest algemene programma’s is dat volledige onzin. De luisteraar luistert namelijk niet alleen om de muziek. Dan zetten ze hun iPod of een digitaal muziekkanaal wel aan. Ze willen ook geëntertaind worden, ze willen op de hoogte zijn van wat voor hen belangrijk is en dat kan net zo goed een bericht zijn over een man die met 30 kilometer per uur over  de A6 rijdt, als een nieuwtje over de naaktfoto’s van Carly Rae Jepsen.

Opmerkelijke berichten

Ook wordt vaak gedacht dat ‘prep’ het verzamelen is van wat opmerkelijke nieuwsberichten van het kaliber ‘man bijt hond’. Daar kunnen soms best wel bruikbare verhalen bij zitten maar dat zijn niet noodzakelijk de beste berichten voor je ‘prep’. De reden dat snel voor dit soort berichten wordt gekozen is omdat deze verhalen van nature vaak al grappig zijn. En het dus erg makkelijk en lui is om hier je luisteraars mee te laten lachen. De kunst zit ‘m in het vinden van informatie die voor je luisteraar van belang is en waar je ZELF een grappige draai aan geeft. Dat kan door de manier waarop je het vertelt of door er een grappige uitspraak over te doen. Het is altijd belangrijker om in je ‘prep’ te streven naar voor de luisteraar waardevolle informatie dan persé grappige verhalen.

Uniek

Een ander ondergewaardeerd deel van ‘showprep’ is het ‘eigen’ maken van een bericht. Veel jocks lezen berichten of nieuwtjes voor zonder er zelf iets mee te doen. Vaak maakt de informatie dan niets los bij de luisteraar. Het bericht komt pas tot leven wanneer de jock er iets speciaals mee doet en iets aan toevoegt dat die interpretatie uniek maakt. Een verrassende punchline, toevoegingen van geluidseffecten, een luisteraar met een mening over het bericht, iets dat het verhaal meer maakt dan wanneer je het in de krant leest. Nog mooier is als je ook nog een pakkende invalshoek weet te vinden die afwijkt van die van de concurrenten die waarschijnlijk hetzelfde bericht gebruiken. Dus lees het verhaal niet alleen voor maar voeg zelf ook iets toe. Anders ben je gewoon een nieuwslezer of een pratende krant.

Wat vaak goed werkt bij het bedenken van een invalshoek en punchline, is goed bedenken wat je onderwerp is en hoe je daar de luisteraar mee aanspreekt en interesseert (je startpunt) en of je de luisteraar wil raken met een grappige of juist aandoenlijke of provocerende punchline (je eindpunt).

Spreektaal

De copy/paste-manier van ‘preppen’ is overigens ook zelfs bij nationale stations een nog steeds veel gemaakte fout die nog een nadeel met zich meebrengt. Het taalgebruik bij geschreven teksten is vaak veel officiëler en ambtelijker dan spreektaal en als je dus één op één teksten kopieert en gaat voorlezen mis je dus compleet je doel. Woorden als ‘aldus’, 'evident' en ‘participeren’ en zinnen als ‘het wordt hoogst onwaarschijnlijk geacht’ en ‘een woordvoerder bevestigde dit’ gebruik je ook niet als je iets vertelt aan een vriend of vriendin. Gebruik ze dus ook niet op de radio maar herschrijf de tekst in een vorm zoals je het letterlijk zou vertellen aan iemand die dichtbij je staat.

Op deze site vind je al een heleboel tips over hoe je ambtelijk taalgebruik om kunt zetten in begrijpelijke spreektaal: http://www.toolkitvtv.nl/organisatie-en-proces/redactierichtlijnen/heldere-taal-gebruiken.  Zorg dat je een vriend bent die hun taal spreekt.

Benadering

Ook de manier waarmee je de ‘prep’ in de show introduceert is van belang bij het herschrijven. Je kunt natuurlijk kiezen voor de luie makkelijke manier: “ik heb hier nog een opmerkelijk nieuwtje”. Maar een stuk aantrekkelijker klinkt het voor de luisteraar als je begint met: “misschien heb je ze net ook gezien als je in de auto op weg naar je werk bent”. Of in plaats van: “het ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft aangekondigd dat de maximum snelheden omhoog gaan op de A12”, wordt de luisteraar veel meer aangesproken door: “als je van stevig doorrijden houdt en regelmatig op de A12 zit, is er goed nieuws voor je. De maximumsnelheid op de A12 gaat omhoog”. Dat het Ministerie van Verkeer en Waterstaat dat meldt is bovendien niet van belang voor de luisteraar. Dat kun je weglaten, het gaat om de informatie waar de luisteraar echt iets aan heeft. Denk bij de onderwerpkeuze maar ook bij het herschrijven altijd vanuit de luisteraar en de vraag: “Wat heb ik er aan als luisteraar?”

Lokaal

De keuze van berichten voor je ‘prep’ kunnen ook afhankelijk zijn van de locatie van de gebeurtenis. Over het algemeen geldt: hoe dichterbij des te belangrijker. Iets dat letterlijk dichterbij gebeurt, voelt voor de luisteraars ook ‘dichterbij’ en raakt ze meer. Bij nationale zenders is dit een stuk minder van belang dan bij lokale of regionale zenders, daar zou je wel dezelfde soort afweging kunnen maken tussen nationale en internationale ‘prep’.

Personality

Verder  is het verwerken van ‘personality’ in je ‘prep’ een waardevolle toevoeging. Je luisteraar komt zo meer te weten over jou als jock waarmee je de band tussen jou en je luisteraar versterkt en tegelijkertijd maak je je ‘prep’ uniek door jouw eigen ‘sausje’.

Ben niet bang om je eigen kijk of mening te verwerken in een ‘prep’-bericht. Als je bijvoorbeeld een nieuwsbericht behandelt over de bliksem die is ingeslagen op RTL-tent op het binnenhof zou je bijvoorbeeld kunnen vertellen dat je ook eens mee hebt gemaakt dat de bliksem in jouw huis in sloeg en er een vuurbal door jouw huiskamer vloog: “nog zes jaar gratis stroom van gehad, kijk Eneco da’s nog eens een goeie deal”. Of in elk geval iets waarmee je wat van jezelf laat zien en horen.

‘Real life prep’

Zelfs dingen die je in je privéleven meemaakt kunnen op zich al een ‘prep’-item opleveren. Heb je gisteren wat op tv gezien waar je van denkt dat je luisteraars daar ook naar hebben gekeken, ben je ergens naar toe geweest waar je luisteraars ook komen of heb je gewoon iets meegemaakt dat herkenbaar is voor jou doelgroep dan kan dat al materiaal voor je ‘showprep’ zijn. Zeker als je er nog een leuke draai aan kunt geven door met een grappige punchline te eindigen of juist iets vertederends of waarin je jezelf kwetsbaar maar heel herkenbaar opstelt.

Tot slot een handige 'showprep-checklist' met vragen die je helpen bij het samenstellen van je 'prep':